Η περιοχή συγκεντρώνει μερικές από τις σημαντικότερες νεολιθικές θέσεις, για τα δεδομένα της Βαλκανικής. Μέχρι τώρα οι αρχαιολογικές έρευνες έχουν φέρει στο φως 40 περίπου νεολιθικούς οικισμούς (7η-8η χιλιετία π.Χ.), που αρκετοί από αυτούς εξακολούθησαν τις δραστηριότητές τους και στη διάρκεια της εποχής του χαλκού (3000-1500 π.Χ.). Σημαντικότεροι νεολιθικοί οικισμοί είναι το Σέσκλο και το Διμήνι, όπου οι έρευνες ανέδειξαν χαρακτηριστικά γραπτά κεραμικά, κοκάλινα και λίθινα εργαλεία,καθώς και αντικείμενα από οψιδιανό, που προερχόταν από τη Μήλο. Σημαντικές μυκηναϊκές θέσεις στην περιοχή είναι στο λόφο των Αγίων Θεοδώρων, στη σημερινή συνοικία του Βόλου Παλιά, και τα Πευκάκια. Στη μυκηναϊκή περίοδο χρονολογείται η ίδρυση της Ιωλκού, σημαντικού οικονομικού και πνευματικού κέντρου της περιοχής, που συνδέεται άμεσα με τον ξακουστό μύθο της Αργοναυτικής εκστρατείας. Τα νεότερα αρχαιολογικά ευρήματα στο Διμήνι τεκμηριώνουν την άποψη ότι η έδρα των βασιλιάδων της Ιωλκού ήταν στο Διμήνι. Εκεί βρισκόταν το κέντρο των οικονομικών δραστηριοτήτων που βασίζονταν στη γεωργία και την κτηνοτροφία ενώ οι δραστηριότητες που είχαν σχέση με τη θάλασσα εξασκούνταν από το λιμάνι στα Πευκάκια. Στην κλασική περίοδο (6ος αι. π.Χ.) άκμασαν οι Παγασές, οι οποίες υπήρξαν επίνειο των Φερών.

Το 293/92 π.Χ. ο βασιλιάς της Μακεδονίας Δημήτριος ο Πολιορκητής ίδρυσε τη Δημητριάδα, αφού συνοίκισε τις γειτονικές κώμες. Η Δημητριάδα αποτέλεσε έναν ισχυρό στρατιωτικό σταθμό και ορμητήριο των Μακεδόνων. Παράλληλα εξελίχτηκε σε σημαντικό εμπορικό κέντρο με περίοδο ακμής το 217-168 π.Χ. Το 197 π.Χ. ηΔημητριάδα καταλαμβάνεται από τους Ρωμαίους. Η πόλη ήταν χτισμένη σύμφωνα με το ιπποδάμειο σύστημα και περιβαλλόταν από ισχυρό τείχος. Στο ανατολικό τμήμα της πόλης βρίσκονταν το ανάκτορο, νότια η αγορά και δυτικά το θέατρο (3ος αι. π.Χ.).Σημαντικότατα ευρήματα της περιόδου αποτελούν οι γραπτές επιτύμβιες στήλες, που δίνουν ενδιαφέροντα στοιχεία για την οικονομία, την κοινωνία και την τέχνη της εποχής.Στη βυζαντινή περίοδο ιδρύθηκαν στο Πήλιο τα πρώτα μοναστήρια (12ος αιώνας) και στη συνέχεια γύρω από αυτά οι μικροί οικισμοί, που οι περισσότεροι εξελίχθηκαν αργότερα στα φημισμένα 24 χωριά του Πηλίου. Σε αυτά είχαν δώσει οι Tούρκοι ορισμένα προνόμια, χωρίζοντάς σε δύο κατηγορίες: τα Χάσια, που ανήκαν απευθείας στον σουλτάνο (Πορταριά, Ζαγορά, Τσαγκαράδα) και τα Βακούφια, που ανήκαν σε διάφορα ιδρύματα (Μακρυνίτσα, Μούρεσι, Αργαλαστή). H σημαντικότερη προσπάθεια για απελευθέρωση του Πηλίου έγινε το 1821 από τον Mηλιώτη φιλικό Άνθιμο Γαζή, στις Mηλιές.

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ

Το 1886 ολοκληρώθηκε η σιδηροδρομική σύνδεση του Βόλου με τη Λάρισα και την Καλαμπάκα. Το 1895 επίσης, άρχισε τη λειτουργία της η σιδηροδρομική γραμμή Βόλου-Λεχωνίων, που επεκτάθηκε ως τις Μηλιές το 1904. Παράλληλα, το 1892, ξεκίνησαν τα έργα διαμόρφωσης του λιμανιού που συνεχίστηκαν και μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο,αφού οι ανάγκες της διακίνησης των εμπορευμάτων συνεχώς αυξάνονται. Ας σημειωθεί ότι το 1919 το λιμάνι του Βόλου ήταν το πρώτο λιμάνι σε εξαγωγές καπνών στην Ελλάδα με ποσοστό εξαγωγών 30%.Συγκεντρώνοντας όλες τις προϋποθέσεις -κεφάλαια, εργατική δύναμη, διευρυμένη εσωτερική αγορά, πρόσβαση στις πρώτες ύλες- ο Βόλος εξελίχθηκε προπολεμικά σε σημαντικό βιομηχανικό κέντρο. Οι κυριότεροι κλάδοι της βιομηχανίας ήταν τα τρόφιμα,το μέταλλο, ο καπνός, η υφαντουργία και η βυρσοδεψία. Παράλληλα με την οικονομική άνθηση, αναπτύχθηκε σημαντική πολιτιστική και κοινωνική δραστηριότητα. Το 1894 θεμελιώθηκε το Δημοτικό Θέατρο, το 1896 ιδρύεται ο Γυμναστικός Σύλλογος, το 1908,το Ανώτερο Δημοτικό Παρθεναγωγείο, πεδίο εφαρμογής των εκσυγχρονιστικών εκπαιδευτικών αντιλήψεων του διευθυντή του Αλ. Δελμούζου και το Εργατικό Κέντρο Βόλου, το πρώτο στην Ελλάδα.Ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος ανέκοψε προσωρινά την εξέλιξη της πόλης. Την περίοδο 1941-44 ο Βόλος δοκιμάζεται σε όλα τα επίπεδα από τη γερμανική κατοχή.Μεταπολεμικά ο Βόλος εξελίχθηκε σ' ένα από τα σημαντικότερα πολεοδομικά συγκροτήματα της Ελλάδας από οικονομική και δημογραφική άποψη, αποτελούμενο από τους Δήμους Βόλου και Ν. Ιωνίας και μικρότερες περιαστικές κοινότητες. Οι σεισμοί του 1955 άλλαξαν την αισθητική της πόλης.Η σύγχρονη πόλη, αξιοποιώντας τη βιοτεχνική τεχνογνωσία του Πηλίου, το εργατικό δυναμικό της Θεσσαλίας και ιδιωτικές επενδύσεις εξελίχθηκε σε σημαντικό βιοτεχνικό και βιομηχανικό κέντρο, με το τρίτο κατά σειρά μεγέθους λιμάνι της χώρας.Η οικονομία της πόλης στηρίζεται στη βιομηχανία, το εμπόριο, τη βιοτεχνία, τις υπηρεσίες και τον τουρισμό. Διαθέτοντας ένα νέο και σύγχρονο πανεπιστήμιο, μια ζωντανή καλλιτεχνική και πνευματική ζωή, αξιόλογη πολιτιστική υποδομή, αλλά και μια προοπτική ουσιαστικής ανάπτυξης ο Βόλος εξελίσσεται σε ένα δυναμικό κέντρο της Ελληνικής περιφέρειας και της Ευρώπης.

Η Μαγνησία είναι ένας τόπος που συνδυάζει τους Θρύλους με την ομορφιά και την ιστορία. Πήρε το όνομά της από τους αρχαίους Μάγνητες και έγινε γρήγορα ξακουστή.Από εδώ ξεκίνησε το ταξίδι του για τη μακρινή Κολχίδα ο Ιάσονας με την Αργώ αναζητώντας το χρυσόμαλλο δέρας. Στο γέρικο Πήλιο, όπως το αποκαλεί ο Σαίξπηρ,έζησαν οι Κένταυροι και ο σοφός Χείρων που, στην εποχή του μύθου, έγινε ο δάσκαλος όλων των ημίθεων και ηρώων και δίδαξε στον Ασκληπιό την ιατρική τέχνη. Η Μαγνησία, με αξεπέραστα πλεονεκτήματα την ιστορία της, τον πολιτισμό της, τη φιλοξενία της και την τουριστική υποδομή της, είναι ασυναγώνιστη. Το Πήλιο, τα ψαροχώρια του Παγασητικού, η πατρίδα του Ρήγα Φεραίου, οι δεκάδες παραλίες της, το Χιονοδρομικό της Κέντρο, οι δυνατότητες για Θαλάσσια και χειμερινά σπορ και οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού την κάνουν προορισμό για δεκάδες χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο.

Στη Μαγνησία η τουριστική περίοδος διαρκεί 12 μήνες το χρόνο. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να κάνει χειμερινά σπορ στις χιονισμένες πίστες του Πηλίου ή το καλοκαίρι να Βουτά στις παραλίες του Αιγαίου και του Παγασητικού. Όλα τα Θαλάσσια και ορεινά σπορ έχουν την τιμητική τους στη Μαγνησία. Το παιχνίδι με το χιόνι στις Αγριόλευκες, η κατάβαση του Πηλίου, η ορειβασία, η πεζοπορία στα μονοπάτια και τα καλντερίμια, οι διαδρομές με τα άλογα στις καταπράσινες πλαγιές του Πηλίου, είναι μόνο μερικές από τις δραστηριότητες που προτείνονται στους επισκέπτες. Και ακολουθούν όλα τα είδη των θαλάσσιων σπορ. Οι καταδύσεις, το σέρφινγκ, το θαλάσσιο σκι, αλλά και το πέταγμα με αποζημιώνουν όσους αγαπούν τη θάλασσα.

Η Θέση της, στο κέντρο της Ελλάδας, καθιστά εύκολη και άνετη την πρόσβαση των επισκεπτών, με όλα τα συγκοινωνιακά μέσα. Το αεροδρόμια της Νέας Αγχιάλου είναι η πύλη που συνδέει τη Μαγνησία με όλο τον κόσμο. Παράλληλα, το λιμάνι του Βόλου συνδέει την Ευρώπη και τα Βαλκάνια με την Ασία και τη Βόρεια Αφρική.

Ο Βόλος

Πρωτεύουσα είναι ο Βόλος, μια πόλη που τη βρέχει ο Παγασητικός και τη σκιάζει το Πήλιο με τα μυριοστόλιστα χωριά του. Μια μεγάλη, σύγχρονη και δυναμική ελληνική πόλη που έχει την τύχη να βρίσκεται σε μια από τις ομορφότερες γωνιές της Ελλάδας. Το πολεοδομικό του συγκρότημα, με το τρίτο λιμάνι της Ελλάδας, αναπτύσσεται δυναμικά και αποτελεί μία από τις πιο όμορφες πόλεις της Ελλάδας, που γοητεύει από την πρώτη στιγμή τον επισκέπτη. Η οικονομική ανάπτυξη συναντά την πολιτιστική άνθηση και την πνευματική δημιουργία, σε μια σύγχρονη πόλη που ευτύχησε να συνταιριάσει το νεοκλασικό με το μοντέρνο και να αντικρίζει το μέλλον σεβόμενη το παρελθόν.

Στον Βόλο, βρίσκονται οι σημαντικοί νεολιθικοί οικισμοί του Διμηνίου και του Σέσκλου,όπου συναντάμε τα πρώτα ίχνη της μόνιμης κατοικίας του ανθρώπου στην περιοχή. ΟΒόλος διαθέτει ένα από τα σημαντικότερα Αρχαιολογικά Μουσεία της χώρας, καθώς και το Λαογραφικό Κέντρο του Κίτσου Μακρή, το σπίτι της ζωγράφου Χ. Ζώγια στην Ανακασιά, την οικία Κοντού (Μουσείο Θεόφιλου) και το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Ιστορίας Πηλίου (πρώην αρχοντικό Τοπάλη) στη Μακρινίτσα.

Το ταξίδι στη Μαγνησία αρχίζει από το Βόλο που μαγεύει κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες, οι οποίοι βρίσκουν ό,τι ζητήσουν: πολλά και άνετα ξενοδοχεία, νυχτερινή ζωή και πολλές ευκαιρίες για να γευτούν το φημισμένο τσίπουρο και τα διαλεχτά θαλασσινά.

Το Πήλιο

Το Πήλιο, το Βουνό των Κενταύρων, είχαν διαλέξει οι δώδεκα Θεοί του Ολύμπου ως καλοκαιρινή κατοικία. Σήμερα το επιλέγουν δεκάδες χιλιάδες τουρίστες και τους 12μήνες του χρόνου. Το Βουνό γίνεται συνώνυμο με ημέρες ξεκούρασης και διασκέδασης. Προσφέρονται όλες οι μορφές εναλλακτικού τουρισμού: διαδρομές με άλογα, διαδρομές με ποδήλατα του Βουνού, πεζοπορία, ορειβασία, καταδύσεις, ιστιοπλοΐα και ψάρεμα. Το Βουνό των Κενταύρων είναι το ίδιο όμορφο και μαγευτικό όλες τις εποχές του χρόνου. Εδώ ο επισκέπτης θα γευτεί τα φημισμένα γλυκά του κουταλιού, θα δοκιμάσει τα υπέροχα φρούτα, τα μήλα, τα αχλάδια και τα κεράσια, και Θα μαγευτεί από το άρωμα της γαρδένιας.

Χωριά μοναδικής αρχιτεκτονικής κοσμούν τις πλαγιές του Πηλίου. Είναι χτισμένα σε μια περιοχή πυκνά δασωμένη και κατάφυτη από μια πολύμορφη χλωρίδα, με πλούσια νερά να αναβλύζουν από παντού. Η πρόσβαση στα χωριά του Πηλίου είναι εύκολη μέσω του καλού οδικού δικτύου, καθώς και με μονοπάτια και καλντερίμια, πραγματική απόλαυση για τους εραστές του περιπατητικού τουρισμού. Πολυτελείς ξενώνες και ενοικιαζόμενα δωμάτια με όλες τις ανέσεις καλούν για αξέχαστες μέρες. Το Χιονοδρομικό Κέντρο Πηλίου γίνεται τόπος κατάλευκων διακοπών, μερικά χιλιόμετρα μακριά από τα νερά του Αιγαίου και του Παγασητικού.

Δύο Βασικοί δρόμοι οδηγούν τον επισκέπτη από την πόλη του Βόλου, στον ορεινό όγκο του Πηλίου. Ανατολικά και, αφού διασχίσει παραλιακά τα χωριά του Παγασητικού, ανεβαίνει στο νότιο Πήλιο για να καταλήξει στο Τρίκερι. Ο ίδιος δρόμος διακλαδίζεται κοντά στο Νεοχώρι για να κατευθυνθεί προς το ανατολικό Πήλιο με τελευταίο σταθμό το Πουρί.

Βορειοανατολική κατεύθυνση από το Βόλο, οδηγεί στα Χάνια (1200 μέτρα υψόμετρο) και από εκεί συνεχίζει για το ανατολικό Πήλιο. Στο Δυτικό Πήλιο συναντάμε τα περισσότερα χωριά: Τον Άγιο Ονούφριο, την Ανακασιά, την Άλλη Μεριά, τις Σταγιάτες,το Κατωχώρι, την Πορταριά, τη Μακρινίτσα, την Αγριά, τη Δράκεια, τα Χάνια, τον Άγιο Λαυρέντιο, τα Κάτω Λεχώνια, τα Άνω Λεχώνια, τον Άγιο Βλάση, τον Άγιο Γεώργιο, τις Πινακάτες, τα Καλά Νερά, την Βιζίτσα, τις Μηλιές, τους Αφέτες, και το Νεοχώρι. Στο Νότιο Πήλιο συναντάμε τη Συκή, την Αργαλαστή, την ιυνό8ρυση, το Μετόχι, το Λαύκο, το Προμύρι, τον Πλατανιά, τη Λύρη, το Καστρί, τον Κατηγιώργη, τη Μηλίνα και το Τρίκερι.

Στη διαδρομή του ανατολικού Πηλίου θα βρεθούμε στο Καλαμάκι, στη Λαμπινού, στο Ξουρίχτι, στην Τσαγκαράδα, στο Μούρεσι, στον Κισσό, στον Άγιο Δημήτριο, στο Ανήλιο, στη Μακρυράχη, στη Ζαγορά και στο Πουρί, ενώ στο Βόρειο Πήλιο συναντάμε τις Γλαφυρές, την Κάτω Κερασιά, την Άνω Κερασιά, τα Κανάλια, το Βένετο και το Κεραμίδι.

Ένα τρένο βγαλμένο από την ιστορία, το τρενάκι του Πηλίου, διασχίζει μια από τις πιο όμορφες περιοχές της Ευρώπης. ξεκινώντας από τα Λεχώνια, ανεβαίνει μέσα από τα λιόδενδρα αγκομαχώντας και σφυρίζοντας όπως παλιά. Περνά από τους σταθμούς της Άνω Γατζέας, της Αγίας Τριάδας, του Αγίου ΑΘανασίου Πινακατών, του οικισμού Αργυραίικα Βυζίτσας και τερματίζει στις Μηλιές. Το τρενάκι του Πηλίου για 76 χρόνια, από το 1895 μέχρι το 1971, σκαρφάλωνε στο Πήλιο μεταφέροντας ανθρώπους και εμπορεύματα και συνέβαλε καθοριστικά στην αλματώδη ανάπτυξη της περιοχής.Κατασκευαστής του ήταν ο Ιταλός μηχανικός ΕΒαρίστο Ντε Κίρικο, πατέρας του διάσημου ζωγράφου Τζιόρτζιο Ντε Κίρικο.

Η Δυτική Πλευρά της Μαγνησίας

Στη δυτική πλευρά της Μαγνησίας, μια περιοχή με πλούσια ιστορία που χάνεται στους αιώνες, συναντάμε το Βελεστίνο, τη Νέα Αγχίαλο, τον Αλμυρό, την Αμαλιάπολη, τον Πτελεό και το Αχίλλειο. Το Βελεστίνο, η πατρίδα του Ρήγα Φεραίου που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το Βόλο, είναι ένας από τους πιο σημαντικούς δήμους της Μαγνησίας. Θέση των αρχαίων Φερών, πόλη που πήρε μέρος στον Τρωικό πόλεμο. Μια από τις πιο όμορφες κωμοπόλεις της Μαγνησίας είναι η Νέα Αγχίαλος, κτισμένη στο χώρο που κάποτε άκμαζε η ομηρική Πύρασος. Έχει σημαντικά ευρήματα της νεολιθικής περιόδου (6.000 - 5.000 π.χ). Με πολύ καλή τουριστική υποδομή, αποτελεί έναν από τους τουριστικούς προορισμούς της Μαγνησίας. Επίσης, φημίζεται για το εκλεκτό κρασί από το φημισμένο οινοποιείο του Συνεταιρισμού Ν. Αγχιάλου με την επωνυμία«Δήμητρα». Τριάντα πέντε περίπου χιλιόμετρα από το Βόλο, στο κέντρο ενός πλούσιου κάμπου και στη σκιά της Όθρυος, βρίσκεται ο Αλμυρός. Είναι μία περιοχή με πλούσια πνευματική παράδοση και με ένα σημαντικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στο οποίο παρουσιάζονται αρχαιολογικοί θησαυροί από τις Φθιώτιδες Θήβες, την Πύρασο, την Άλω κι από άλλες τοποθεσίες της επαρχίας Αλμυρού. Ο πλούσιος κάμπος, το πανάρχαιο Κρόκιο πεδίο και το Αθαμάντιο πεδίο είναι γεμάτα από ίχνη ενός σημαντικού αρχαίου πολιτισμού. Στους πρόποδες της Όθρυος, συναντάμε τον Πτελεό με το μεσαιωνικό του κάστρο στην παραλία Πηγάδι. Σ' ένα γραφικό όρμο του Παγασητικού νοτιότερα του Αλμυρού, βρίσκεται η γραφική Αμαλιάπολη ή Νέα Μιτζέλα, που χτίστηκε από πρόσφυγες της κατεστραμμένης παλιάς Μιτζέλας του Πηλίου. Πήρε το όνομα της από την πρώτη Βασίλισσα της Ελλάδας, την Αμαλία, που είχε εκεί τον εξοχικό της πύργο.

Παραλίες

Η βλάστηση του Πηλίου αγγίζει τα κύματα του Αιγαίου πελάγους και στεφανώνει υπέροχες παραλίες, που προσφέρουν πολλές ευκαιρίες για θαλάσσια σπορ, και για νυχτερινή ζωή που δεν ... επιτρέπει την πλήξη. Ανάμεσά τους το Χορευτό, οι Άγιοι Σαράντα, το Πουρί, ο Άη Γιάννης, το Παπά Νερό, η Φακίστρα, ο Μυλοπόταμος, η Λαμπινού, τα Ποτιστικά, η Πάλτση, ο Κατηγιώργης, ο Πλατανιάς. Τα γαλάζια νερά και η σκούρο πράσινη βλάστηση αποτελούν τον τέλειο συνδυασμό για απολαυστικές διακοπές. Ήρεμη θάλασσα, η θάλασσα του Παγασητικού κόλπου, προσφέρεται για οικογενειακές διακοπές. Η Αγριά, το Μαλάκι, η Κάτω Γατζέα, τα Καλά Νερά, η Κορώπη, η Άφησσος,το Λεφόκαστρο, ο Κάλαμος, το Χόρτο, η Μηλίνα, και δυτικά η Νέα Αγχίαλος, η Μιτζέλα, οι Νιες, το Αχίλλειο, είναι χρυσές ακρογιαλιές που διαθέτουν μια μεγάλη ποικιλία από ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Στις ακρογιαλιές του Παγασητικού οι γραφικές ψαροταβέρνες αποτελούν πόλο έλξης για τους λάτρεις του καλού φαγητού.

Τόποι λατρείας

Δίπλα στα παλιά επιβλητικά αρχοντικά υπάρχουν πολλές εκκλησίες, ξωκλήσια και μοναστήρια, που προσκαλούν τον επισκέπτη να ανάψει ένα κερί αλλά και να θαυμάσει την υπέροχη αρχιτεκτονική. Τα ανηφορικά μονοπάτια και τα καλντερίμια του βουνού οδηγούν σε τόπους λατρείας, Βγαλμένους από μια άλλη εποχή εκκλησάκια, και παλιά μοναστήρια με εξαιρετικά τέμπλα, με πολύτιμα κειμήλια και με ανεκτίμητης αξίας μεταβυζαντινές εικόνες. Στις εκκλησίες του Πηλίου, στο επιβλητικό φως των καντηλιών,ο κόσμος αλλάζει όψη, χάνει την πεζή γήινη φυσιογνωμία του και εξυψώνεται.

Το γλωσσικό ιδίωμα του Πηλίου

Όπως είναι γνωστό, τα χωριά του Πηλίου δημιουργήθηκαν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας από «φεύγοντας την τυραννίαν των Τούρκων» ραγιάδες, οι οποίοι κατέφυγαν στο «βουνό της Ζαγοράς», επειδή τούτο ήταν τότε σχεδόν «άοικο» και δημοσιονομικά αδιάφορο για τους Τούρκους. Η συγκέντρωση μάλιστα φυγάδων στο Πήλιο γίνεται ακόμα μεγαλύτερη στην διάρκεια του 18ου αιώνα, όταν γίνονται γνωστά σ' όλη την χώρα τα προνόμια που καταφέρνει να αποσπάσει το βουνό των Κενταύρων απ' τους οθωμανούς κατακτητές του. Τα χρόνια αυτά τα νεοπαγή χωριά του Πηλίου κατακλύζονται από χιλιάδες φυγάδες που προέρχονται απ' όλα σχεδόν τα διαμερίσματα της υπόδουλης χώρας. Και βέβαια όλοι αυτοί (Ηπειρώτες, Μακεδόνες, Ρουμελιώτες, και Νησιώτες) είναι φυσικό να κομίζουν στα δισάκια του μισεμού τους και τις πολιτιστικές καταβολές τους, ανάμεσα στις οποίες συγκαταλέγονται φυσικά, πρώτες και καλύτερες, οι γλωσσικές τους ιδιομορφίες.

Είναι τα χρόνια που στα ψηλώματα του Πηλίου δημιουργούνται, με την δυναμική παρουσία τούτων των φυγάδων, οι πρώτες καλά οργανωμένες συσσωματώσεις κατοίκων,που διαμορφώνουν και τον καινούργιο τύπο των πηλιορείτικων χωριών στην θέση των παλιότερων μίζερων κολιγικών οικισμών, οι οποίοι, κατά κανόνα, ανήκαν στους μετρημένους μεσαιωνικούς φεουδάρχες ή στα πιο πλούσια απ' τα πολλά μοναστήρια του τόπου.

Είναι τα ίδια χρόνια που διαμορφώνεται μία καινούργια, δυναμική επίσης, διοικητική, οικονομική και πολιτιστική πραγματικότητα τόσο στα ιδιόκτητα (χάσια) όσο και στα δημοκρατικά αυτοδιοικούμενα (βακούφια) χωριά του Πηλίου, χωριά που ο πληθυσμός τους αυξάνει ραγδαία κυρίως στην διάρκεια του 18ου αιώνα, με τον ερχομό και καινούργιων φυγάδων από κάθε σχεδόν γωνιά της σκλάβας ελληνικής γης.

Παρόλη όμως αυτή την πληθυσμιακή ανομοιογένεια των κατοίκων του, το Πήλιο δεν γίνεται, όπως θα περίμενε κανείς, η Βαβέλ του ελληνικού χώρου. Κι αυτό διότι στη διαμόρφωση της γλωσσικής ταυτότητας του τόπου, προσωπικά τουλάχιστον πιστεύω πως, κύριο ρόλο έπαιξε η αφομοιωτική ικανότητα του πιο δυναμικού απ' όλα εκείνα τα ιδιώματα που βρέθηκαν να συμπλέουν αυτά τα καθοριστικά για την καθιέρωση μιας ενιαίας γλωσσικής πραγματικότητας χρόνια στον πηλιορείτικο χώρο.

Ήταν δε αυτό το βόρειο - για να χρησιμοποιήσω την ειδική ορολογία – γλωσσικό ιδίωμα. Αυτό του οποίου κύριοι φορείς ήταν οι προερχόμενοι από την Ήπειρο φυγάδες,οι οποίοι άλλωστε ήταν και συντριπτικά οι περισσότεροι στο Πήλιο, με κύρια προέλευση την περιοχή των Ιωαννίνων, το Ζαγόρι, τα Κατσανοχώρια, τα Δωδωνοχώρια, κλπ. Απόδειξη δε για τούτο είναι οι ομοιότητες και οι φανερές αναλογίες που υπάρχουν και σήμερα ανάμεσα στο πηλιορείτικο και στο ιδίωμα των περιοχών αυτών.

Έτσι λ.χ. όπως εκεί, κατά παρόμοιο τρόπο και στο Πήλιο, τα άτονα ο και ε τρέπονται αντίστοιχα σε ου και ι (μουλύβ', λιβιντιά), ενώ τα επίσης άτονα ι και ου δεν προφέρονται συνήθως καθόλου (σπιτ', κ'λούρ'). Ο ίδιος εξάλλου λόγος εξηγεί τη φωνητική ομοιότητα εκατοντάδων ιδιωματικών λέξεων του Πηλίου και των περιοχών αυτών της Ηπείρου, όπως επίσης κι εκατοντάδων άλλων γλωσσικών μνημείων, όπως είναι οι παροιμίες και τα δημοτικά μας τραγούδια. Και βέβαια το πράγμα θ' απλουστευόταν σε μεγάλο βαθμό αν το βόρειο ιδίωμα είχε καθολική διάδοση στα πηλιορείτικα χωριά. Αυτό όμως δεν συμβαίνει, διότι πέρα από τα βασικά αυτά χαρακτηριστικά που επισήμανα παραπάνω, υπάρχουν και κάποια άλλα ανάμεσα στα δευτερεύοντα, που αποτελούν αφομοιωμένες καταβολές από άλλα ιδιώματα. Καταβολές που επίσης μεταφυτεύθηκαν στο Πήλιο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και που ως ένα σημείο επιβλήθηκαν από τους ξενοφερμένους αλλά όχι Ηπειρώτες φορείς τους.

Πέρα όμως απ' αυτές τις ετερογενείς γλωσσικές καταβολάδες, που ρίζωσαν στον πηλιορείτικο χώρο, έχουμε επίσης στο Πήλιο κι ένα πλήθος από γνωστά σ' όλη τη χώρα αλλά και άγνωστα ξενικά γλωσσικά δάνεια, απ' αυτά που κληροδοτήθηκαν στη γλώσσα μας απ' τους κατά καιρούς αλλοεθνείς επιδρομείς, νομάδες και κυρίως κατακτητές του ελληνικού χώρου, που στην περίπτωση της Θεσσαλομαγνησίας ήταν κατά σειρά οι Γότθοι, οι Ούννοι, οι Σλάβοι, οι Σαρακηνοί, οι Βούλγαροι, οι Βλάχοι, οι Φράγκοι, οι Καταλάνοι, οι Βενετσιάνοι, οι Σέρβοι, οι Αρβανίτες και κυρίως βέβαια οι Τούρκοι.Τέτοια ξένα γλωσσικά κατάλοιπα (λέξεις ή και φράσεις) υπάρχουν αναρίθμητα μέσα και στην πηλιορείτικη ντοπιολαλιά. Χώρια δε από εκείνα που συναντάμε λίγο ως πολύ και σ'όλες τις άλλες τοπικές διαλέκτους της χώρας μας, υπάρχουν και κάποια - κι εδώ αναφέρομαι μόνο σε λέξεις - που δηλώνουν οικογενειακά και κυρίως επαγγελματικά ανθρωπωνύμια, καθώς και χαρακτηριστικά τοπωνύμια, όπου μάλιστα κυριαρχεί το σλάβικο γλωσσικό στοιχείο, μια και όπως είναι διαπιστωμένο είχαμε στο Πήλιο ομαδικές εγκαταστάσεις Σλάβων νομάδων από τα πρώιμα ακόμα χρόνια του Βυζαντίου.Και μόλο που τα ξένα αυτά φύλα αφομοιώθηκαν στις περισσότερες περιπτώσεις από τον ντόπιο πληθυσμό, έμειναν ωστόσο κληρονομιά στον τόπο τα τοπωνυμιακά τους ευρήματα, όπως λ.χ. είναι η Ζαγορά, η Γορίτσα, η Λέστιανη, οι Σταγιάτες, κι αυτός ίσως ο Βόλος - παραφθορά του παλιού «Γκόλου», για να μας θυμίζουν πως και τούτη η γραμμένη γωνιά της πατρίδας μας «πολλούς αφέντες άλλαξε, δεν άλλαξε ψυχή»

Ιστορία Πηλίου

Η ιστορία της ευρύτερης περιοχής του Πηλίου χάνεται στα βάθη των αιώνων. Οι ιστορικοί αναφέρουν ότι η χερσόνησος κατοικείται εδώ και 9000 χρόνια. Αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν ότι η περιοχή ήταν πυκνοκατοικημένη ήδη από την Νεολιθική εποχή με σημαντικότερα κέντρα το Σέσκλο(7000 π.Χ.)και το Διμήνι(5000 π.Χ.). Στην ευρύτερη περιοχή της Μαγνησίας έχουν εντοπιστεί πάνω 40 προϊστορικοί οικισμοί τα ευρήματα των οποίων φιλοξενούνται στο μουσείο του Βόλου. 
Η περιοχή παρουσιάζει έντονη δραστηριότητα και κατά τη Μυκηναϊκή εποχή. Οι σημαντικότερες εστίες της περιοχής είναι τα Παλιά του Βόλου, τα Πευκάκια και το Διμήνι τα οποία κατά τους ερευνητές αποτελούσαν την «Ιωλκό». Στο Διμήνι ήταν αναπτυγμένη η γεωργία, στα Πευκάκια η αλιεία και το εμπόριο και στα Παλιά η ναυπηγική. 


Το 12ο αι. π.Χ. το Διμήνι και τα Πευκάκια εγκαταλείπονται ενώ η ακμή στα Παλιά συνεχίζεται και παράλληλα αναπτύσσονται οι κόλποι του Βόλου, του Αλμυρού, του Πτελεού, η περιοχή του Βελεστίνου και οι Φθιώτιδες Θήβες.

Η μετάδοση της Χριστιανισμού στη Μαγνησία ξεκίνησε από τα μεγάλα αστικά κέντρα, Δημητριάδα και Φθιώτιδες Θήβες οι οποίες αύξησαν την αίγλη τους στα χρόνια του Ιουστινιανού (527-565). Εκείνη την περίοδο επισκευάστηκαν και τα τείχη τους, καθώς και σε πολλές άλλες θεσσαλικές πόλεις. Τα ίχνη των Φθιώτιδων Θηβών χάνονται στο δεύτερο μισό του 7ου αιώνα. Αντίθετα η Δημητριάδα εξακολούθησε να ευημερεί σε όλη τη διάρκεια της Βυζαντινής Εποχής. Η παρακμή της αρχίζει με την τουρκική κατάκτηση. Στα τέλη του 16ου αι. όλος ο πληθυσμός έχει μετοικίσει στο Βόλο και κυρίως στα χωριά του Πηλίου. 

Η οικονομική εξαθλίωση των κατοίκων του κάμπου, λόγω τής επιβολής δυσβάσταχτων φόρων από τους Τούρκους και τις πειρατικές επιθέσεις, σε συνδυασμό με τα προνόμια αυτονομίας που παραχωρούν οι Τούρκοι στα ορεινά χωριά, έχουν ως αποτέλεσμα οι πληθυσμοί να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να μετακινηθούν προς τα ορεινά. 


Έτσι σιγά - σιγά αρχίζουν να σχηματίζονται τα χωριά του Πηλίου τα οποία απαρτίζονται από κατοίκους πόλεων, γνώστες της βιοτεχνίας και του εμπορίου, κατοίκους του κάμπου, γνώστες της γεωργίας και κατοίκους από νησιά, ειδικούς σε θέματα ναυτιλίας. Το Πήλιο μετατρέπεται σε ισχυρό οικονομικό κέντρο της περιοχής, εμφανίζοντας έντονη ανάπτυξη σε διάφορους κλάδους, λόγω της πολύσυνθετότητας του εργατικού δυναμικού του. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες δημιουργούνται και αναπτύσσονται τα περισσότερα χωριά του Πηλίου ενώ πολλοί από του κατοίκους τους φεύγουν στο εξωτερικό για να επεκτείνουν τις επιχειρήσεις τους. Επιστρέφοντας φέρνουν μαζί τους αρκετό κεφάλαιο αλλά και τεχνογνωσία, ικανά για να δώσουν σημαντική ώθηση στην ανοικοδόμηση της περιοχής. Δείγμα της οικονομικής και πολιτιστικής αυτής ακμής αυτών των χρόνων αποτελούν τα έργα της παραδοσιακής τέχνης και της αρχιτεκτονικής στο Πήλιο. 


Ταυτόχρονα με την οικονομική ευημερία, στο Πήλιο αναπτύσσονται και τα γράμματα. Μοναχοί και ιερωμένοι λόγιοι δίδαξαν τα ελληνικά γράμματα στα μοναστήρια και στις εκκλησίες, μεταδίδοντας ταυτόχρονα τις ιδέες του Διαφωτισμού περί ελευθερίας. Εδώ λειτουργούσαν ξακουστά ελληνικά σχολεία όπως το «Ελληνομουσείο» της Ζαγοράς, στο οποίο έμαθε τα πρώτα του γράμματα ο Ρήγας Βελεστινλής, αλλά και η Μηλιώτικη Σχολή στην οποία δίδασκαν οι Δάσκαλοι του Γένους Άνθιμος Γαζής, Γρηγόρης Κωνσταντάς και Δανιήλ Φιλιπίδης.

Παρά τα προνόμια που είχαν αποσπάσει οι Πηλιορείτες από τους Τούρκους, στις 7 Μαΐου του 1821 αποφασίζουν να ξεσηκωθούν και να διεκδικήσουν την ελευθερία τους. Η επανάσταση κηρύσσεται στην εκκλησία των Αγ. Ταξιαρχών στις Μηλιές με πρωτοστάτη τον Άνθιμο Γαζή. Η επανάσταση όμως καταστέλλεται και τα αντίποινα των Τούρκων είχαν καταστροφικές συνέπειες για τα χωριά του Πηλίου.


Οι βαλκανικοί Πόλεμοι, και οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι έκαναν την οικονομική κατάσταση στο Πήλιο ακόμα χειρότερη. Πολλοί κάτοικοι των ορεινών χωριών αναζητώντας τρόπους διαβίωσης εγκαταλείπουν το Πήλιο και μεταναστεύουν στο Βόλο αλλά και στη Δυτική Ευρώπη. Τα χωριά απειλούνται τότε με αφανισμό. Ταυτόχρονα η γοργή ανάπτυξη και η αστικοποίηση του γειτονικού Βόλου καθώς και οι καταστροφικοί σεισμοί του ’55 συντελούν ακόμα περισσότερο στην παρακμή των Πηλιορείτικων χωριών καθώς όλες οι δραστηριότητες μεταφέρονται στο νέο βιομηχανικό κέντρο. 

Τα τελευταία χρόνια τα χωριά αναβιώνουν πάλι, δημιουργώντας τοπικές επιχειρήσεις και βιοτεχνίες εφάμιλλες των μεγαλουπόλεων. Ταυτόχρονα αναπτύσσουν τον τουρισμό και πολλές άλλες δραστηριότητες που σχετίζονται με αυτόν, όπως αυτές της μεταποίησης και τυποποίησης των τοπικών προϊόντων από γυναικείους αγροτουριστικούς συνεταιρισμούς. 



Πηγές: 
Mark Ottoway, Τα ωραιότερα χωριά της Ελλάδος, Αθήνα: Βασδέκης, 2000 

Λιάπης Κώστας, «Μύθος και Ιστορία», Επτά Ημέρες-Η Καθημερινή, τόμος Θ΄, Αθήνα: Καθημερινή, 1996