Εκκλησίες, Ξωκλήσια Ζαγοράς

Η Ζαγορά, το μεγαλύτερο από τα κεφαλοχώρια του Πήλιου, υπήρξε πρωτοπόρα στην καλλιέργεια των γραμμάτων και την ανάπτυξη της βιοτεχνίας, της ναυτιλίας και του εμπορίου.
 Οι παλιοί Ζαγοριανοί δεν ήταν μόνο άνθρωποι εργατικοί και προοδευτικοί αλλά και φιλάνθρωποι και φιλόθρησκοι. Πολλοί έγιναν δωρητές και ευεργέτες της ιδιαίτερης πατρίδας τους ,διαθέτοντας μεγάλα ποσά για έργα κοινής ωφέλειας και για των φιλομαθών νέων. Η πίστη τους στο Θεό εξάλλου και η θεοσέβειά τους αποτυπώνεται στις καταστόλιστες ενοριακές εκκλησίες της κωμόπολης και στα πολυάριθμα εξωκλήσια – παλιά μικρομονάστηρα τα περισσότερα -, που είναι διασκορπισμένα στην περιοχή, από τη θάλασσα μέχρι και στις κορυφές λόφων, πάνω από τη Ζαγορά.
 Οι περισσότερες εκκλησίες είναι χτισμένες πριν από τρεις αιώνες, και ακόμη πρωτύτερα. Στο διάστημα της πολύχρονης παρουσίας τους, από τα χτυπήματα των στοιχείων της φύσης και άλλες αιτίες, κάποια ξωκλήσια έχουν καταστραφεί, αλλά έχουν επισκευαστεί άτεχνα και όλα, σχεδόν ,έχουν χάσει λίγο ή πολύ τον αρχικό τους στολισμό.
 Για τα ιερά αυτά χτίσματα θα γίνει λόγος στο βιβλίο αυτό. Σκοπός μου είναι να δώσω τη σημερινή εικόνα τους, όπως την είδα από επιτόπιες προσωπικές μου επισκέψεις κι έρευνες και δεύτερο να παραθέσω όσα ιστορικά στοιχεία μπόρεσα να βρω από γραπτές πηγές και κυρίως από το βιβλίο του ιστοριοδίφη Ζαγοράς – και όχι μόνο – Απόστολου Κωνσταντινίδη με τίτλο ‘’Τα εν τω Πηλίω όρει παλαιά και σύγχρονα χριστιανικά μνημεία ‘’, που τυπώθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1960 και του οποίου ελάχιστα αντίτυπα βρίσκονται σε κάποιες βιβλιοθήκες.
 Στον αναφερόμενο λόγιο οφείλουμε πολλά εμείς οι Ζαγοριανοί, γιατί, πλην των άλλων ιστορικών πληροφοριών που περιέχονται στα πολυάριθμα βιβλία του για τη Ζαγορά και για το Πήλιο γενικότερα, κατέγραψε, αν όχι όλα, τα πλείστα ιστορικά στοιχεία, που βρήκε σε επιγραφές, σε εικόνες και στις σελίδες εκκλησιαστικών βιβλίων στην δεκαετία 1930 έως 1940, όταν τα ξωκλήσια ήταν σε καλύτερη κατάσταση και διατηρούσαν τη σκευή τους (εικόνες, λειτουργικά βιβλία, ιερά σκεύη, ακόμα και ιερατικά άμφια).
 Ο Απ. Κωνσταντινίδης είχε την ικανότητα και την υπομονή όχι μόνο να διαβάζει τις επιγραφές αλλά και να τις απεικονίζει πιστά στις σελίδες του βιβλίου του, θαρρείς και τις είχε φωτογραφίσει. Για το λόγο αυτό το παραπάνω αναφερόμενο βιβλίο υπήρξε για μένα πολύτιμη πηγή πληροφοριών. Στις επόμενες σελίδες, επειδή θα γίνεται συχνή παραπομπή σ’ αυτό, θα γράφω, για συντομία, μόνο τα αρχικά του ονόματός του (Α .Κ.) και τον αριθμό της σελίδας.

Πολλές εικόνες και κάποια άλλα εκκλησιαστικά είδη έχουν μεταφερθεί για φύλαξη από τα εξωκλήσια στις ενοριακές εκκλησίες. Αυτές τις εικόνες δεν μπόρεσα να τις δω όλες, γιατί οι ιερείς και οι επίτροποι –όχι όλοι- μου έδειξαν μια ευγενική επιφυλακτικότητα , σκεπτόμενοι ότι η γνωστοποίησή τους θα κέντριζε την αρπακτική διάθεση κάποιων αδίστακτων αρχαιοκάπηλων. Για την πρόληψη τέτοιων κρουσμάτων πρέπει το συντομότερο να γίνει συστηματική καταγραφή των εκκλησιαστικών κειμηλίων, πριν αυτά γίνουν βορά των ιερόσυλων. Ήδη, με ιδιαίτερη χαρά, έμαθα ότι ο σεβασμιότατος Μητροπολίτης μας κ. Ιγνάτιος, σε συνεργασία με ιστορικούς ερευνητές του νομού μας, ανέλαβε την πρωτοβουλία για τη συγκέντρωση, τη λεπτομερή περιγραφή και την προστασία των ιερών αντικειμένων, πριν αυτά χαθούν οριστικά.
 Ειδικά στη Ζαγορά επιτακτική η ανάγκη να γίνει ένα εκκλησιαστικό μουσείο, όπου θα συγκεντρωθούν, θα ταξινομηθούν και θα εκτεθούν σε προθήκες όλα τα ιερά σκεύη, βιβλία, άμφια ιερέων και άλλα πράγματα που φυλάγονται στους ενοριακούς ναούς, όπου απλώς έχουν αριθμηθεί. Έτσι θα καταστεί δυνατό να τα ιδούν και να τα θαυμάσουν οι κάτοικοι του Δήμου και οι πολυάριθμοι επισκέπτες της Ζαγοράς.

Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στο βιβλίο ‘’ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΚΑΙ ΕΞΩΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΖΑΓΟΡΑΣ’’ του κ. Νίκου Διαμαντάκου.